
กายภาพบำบัดในเด็กสมองพิการ
“ภาวะสมองพิการ” (Cerebral Palsy: CP) คือ กลุ่มอาการความผิดปกติ ของสมองส่วนมอเตอร์ (motor) ที่ทำหน้าที่ควบคุมการเคลื่อนไหว ซึ่งสัมพันธ์กับการสั่งการ ของกล้ามเนื้อ ความผิดปกตินี้เกิดจาก ระบบควบคุมการเคลื่อนไหวมีปัญหา ส่งผลให้เกิดการจำกัด กิจกรรมการเคลื่อนไหว บางอย่าง และภาวะนี้สามารถ ฟื้นฟูพัฒนาการด้านต่าง ๆ ให้ดีขึ้นได้หรือใกล้เคียงกับเด็กปกติ
อะไรเป็นสาเหตุให้เกิด “ภาวะสมองพิการ”
สภาวะสมองพิการ สามารถพบได้ตั้งแต่ อยู่ในครรภ์ของมารดา ขณะคลอด และหลังคลอด จนกระทั่งในวัยเด็กทารก จนถึงอายุ 2-3 ปี ซึ่งในกรณีที่เกิดภาวะสมองพิการ ภายหลังสาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อ อุบัติเหตุ หรือการถูกทารุณกรรม ซึ่งการรักษาและฟื้นฟู โดยทีมสหสาขาวิชาชีพ บางรายอาจจะต้องได้รับยาปรับลดการตึงตัว หรือการผ่าตัดกล้ามเนื้อที่ยึดตึงหรือการย้ายเอ็นกล้ามเนื้อ เพื่อสร้างความสมดุลของข้อต่อ และการกายภาพบำบัดซึ่งเป็นหัวใจหลักสำคัญที่ควรจะเริ่มทำตั้งแต่แรกเริ่ม
แนวทางการทางกายภาพบำบัดในเด็กสมองพิการ
การรักษาทางกายภาพบำบัดนั้น จะเริ่มให้การรักษาตั้งแต่แรกเกิด โดยวิธีการรักษานั้นไม่มีวิธีที่แน่นอน หรือตายตัว ขึ้นอยู่กับอาการหรือลักษณะของความผิดปกติ และความรุนแรง ของแต่ละบุคคลที่เกิดขึ้น ซึ่งนักกายภาพบำบัดจะประเมินพัฒนาการ และจัดโปรแกรมการรักษา ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยในแต่ละราย โดยจะพิจารณาจากพัฒนาการ ด้านการเคลื่อนไหว และความสามารถในการทรงท่า หลังจากนั้นจึงวางแผนแนวทางการรักษา ที่เหมาะสมต่อไป โดยทั่วไปมีหลักการในฟื้นฟูทางกายภาพบำบัด ดังนี้
ปรับ และควบคุมความตึงตัวของกล้ามเนื้อให้ใกล้เคียงภาวะปกติให้มากที่สุด โดยการจัดท่าในส่วนต่าง ๆ ของร่างกายให้อยู่ในแนวที่ถูกต้อง กระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ รูปแบบการเคลื่อนไหวที่ปกติ และสามารถรักษาสมดุลเพื่อทรงท่าอยู่ได้ และป้องกันไม่ให้เกิดภาวะผิดรูปของกระดูก และข้อต่อจากการหดรั้งของกล้ามเนื้อ กระตุ้นให้มีพัฒนาการด้านการเคลื่อนไหวที่ปกติหรือใกล้เคียงปกติ
กายภาพบำบัดด้วยการจัดท่าให้ถูกต้องเหมาะสม
เริ่มจากการจัดท่าให้ส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ให้ถูกต้อง เหมาะสมที่ควรจะเป็น เช่น ท่านอนหงาย โดยใช้หมอนหนุนบริเวณศีรษะและใต้สะบัก ให้อยู่ในท่างอเล็กน้อย และรองใต้เข่าให้มีการงอเล็กน้อย ให้มีการงอสะโพก และข้อเข่าเพื่อช่วยลดอาการเกร็งของขา
- ท่านอนตะแคง ใช้หมอนรองขาให้อยู่ท่างอสะโพก และข้อเข่า แล้วใช้หมอนรองด้านหลัง
- ท่านอนคว่ำ ใช้หมอนข้างหรือผ้าห่มวางบริเวณอก หนุนใต้รักแร้ แล้วใช้หมอนข้างวางรองบริเวณขา
- การจัดท่านั่งใช้มือ จังที่ไหล่ และดันตัวเด็กมาด้านหน้า แล้วใช้หมอนข้างเล็ก ๆ วางพาดบริเวณหน้าอกเด็ก จับแขนบนหมอนข้าง แล้วยืดแขนไปข้างหน้า
กายภาพบำบัดฟื้นฟูด้วย ฝึกการเคลื่อนไหวข้อต่อ
การเพิ่มช่วงการเคลื่อนไหว ของข้อต่อ และความยาวของกล้ามเนื้อได้โดย การยืดเหยียดกล้ามเนื้อ เพื่อลดการหดสั้นและนำมาซึ่งความผิดรูปของข้อต่อ เช่น การยืดแขนโดยใช้มือกางเหยียดนิ้วหัวแม่มือ พร้อมทั้งนิ้วทั้งสี่ออก กระดกข้อมือ หงายมือ พร้อมเหยียดศอกจนเต็ม ช่วงการเคลื่อนไหว ค้างไว้และนับ 1-10 ทำ 10 ครั้ง ส่วนการยืดขา โดยจับข้อเข่าให้งอเล็กน้อย อีกมือจับข้อเท้า ให้กระดกขึ้นมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ ค่อย ๆ ดันให้ข้อเข่าและข้อสะโพกงอ และค้างไว้นับ 1-10 ทำ 10 ครั้ง
กระตุ้นฝึกการเคลื่อนไหว ให้สามารถรักษาสมดุลท่าได้
วิธีการการกระตุ้นให้เกิดการเรียนรู้ รูปแบบการเคลื่อนไหวที่ปกติและสามารถรักษาสมดุลเพื่อทรงท่าอยู่ได้ เช่น การฝึกชันคอ พลิกตะแคงตัว การลุกขึ้นนั่ง การนั่งทรงตัว การคืบ การคลาน ยืน และการเดิน การฝึกทรงตัว เช่น การฝึกทรงตัวบนบอล หรือ การเดินบนทางแคบ เดินบนพื้นผิวที่มีลักษณะต่างกัน เพื่อส่งเสริมการทำงานของกล้ามเนื้อ ในการควบคุมทรงท่า
การใช้เครื่องช่วยและอุปกรณ์พิเศษทางกายภาพบำบัด
การใช้อุปกรณ์ เพื่อส่งเสริมให้เกิดความแข็งแรง ของกล้ามเนื้อที่ควบคุมทรงท่า และจำกัดท่าทาง หรือการเคลื่อนไหวที่ผิดปกติ เช่น หมอนรูปลิ่ม อุปกรณ์ฝึกยืน หรืออุปกรณ์ที่ช่วย ในการเคลื่อนที่ เช่น อุปกรณ์ฝึกเดิน
สรุป
สรุป ภาวะสมองพิการ (Cerebral Palsy: CP) คือความผิดปกติของสมองส่วนมอเตอร์ที่ควบคุมการเคลื่อนไหว ทำให้เกิดข้อจำกัดในการเคลื่อนไหวและทรงท่าของเด็ก ภาวะนี้อาจเกิดขึ้นตั้งแต่อยู่ในครรภ์ คลอด หรือหลังคลอด อาจมาจากการติดเชื้อ อุบัติเหตุ หรือการถูกทารุณกรรม การรักษาภาวะสมองพิการต้องใช้ทีมสหสาขาวิชาชีพ เช่น การให้ยาปรับลดการตึงของกล้ามเนื้อ หรือการผ่าตัด นอกจากนี้ การกายภาพบำบัดยังเป็นหัวใจสำคัญในกระบวนการฟื้นฟูเพื่อช่วยให้เด็กสามารถเคลื่อนไหวและทรงท่าที่เหมาะสมได้
แนวทางการกายภาพบำบัดเริ่มตั้งแต่การประเมินพัฒนาการของเด็กและจัดโปรแกรมการรักษาที่เหมาะสม การฟื้นฟูนี้ไม่ได้มีรูปแบบที่ตายตัว ขึ้นอยู่กับลักษณะของอาการและความรุนแรงของแต่ละบุคคล เป้าหมายหลักคือการปรับความตึงตัวของกล้ามเนื้อให้ใกล้เคียงภาวะปกติ การจัดท่าให้ถูกต้อง กระตุ้นการเรียนรู้รูปแบบการเคลื่อนไหวที่เหมาะสม ป้องกันการผิดรูปของกระดูกและข้อต่อ และส่งเสริมพัฒนาการเคลื่อนไหว
การจัดท่าทางเป็นหนึ่งในเทคนิคสำคัญในการกายภาพบำบัด เช่น การจัดท่านอนหงายด้วยหมอนรองเพื่อปรับท่าให้เหมาะสม การจัดท่านอนตะแคงและนอนคว่ำ การจัดท่านั่งให้เด็กสามารถทรงตัวได้ดีขึ้นโดยใช้อุปกรณ์เสริม เช่น หมอนข้างเพื่อรองรับท่าทางและช่วยให้กล้ามเนื้อทำงานได้เต็มที่ การฟื้นฟูผ่านการฝึกเคลื่อนไหวข้อต่อและยืดกล้ามเนื้อก็เป็นอีกแนวทางหนึ่งในการลดการหดรั้งของกล้ามเนื้อและป้องกันความผิดรูปของข้อต่อ
การฝึกการเคลื่อนไหวและการรักษาสมดุลท่าเป็นกระบวนการที่สำคัญ โดยเริ่มจากการฝึกทักษะการชันคอ พลิกตัว ลุกขึ้นนั่ง การทรงตัว การคืบ การคลาน และการเดิน นอกจากนี้ ยังมีการใช้เครื่องมือและอุปกรณ์พิเศษ เช่น อุปกรณ์ฝึกยืน อุปกรณ์ฝึกเดิน หรือหมอนรูปลิ่ม เพื่อช่วยให้เด็กสามารถฝึกความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและพัฒนาการทรงตัวได้ดียิ่งขึ้น
การฟื้นฟูสำหรับเด็กสมองพิการไม่ได้จำกัดเฉพาะทางกายภาพบำบัดเท่านั้น แต่ยังครอบคลุมถึงกิจกรรมบำบัดและการฝึกการพูด นักกายภาพบำบัดจะประเมินพัฒนาการด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก สติปัญญา ความสามารถในการพูดและการสื่อสาร จากนั้นจะวางแผนการฝึกให้เหมาะสม เช่น การฝึกการดูดกลืน ฝึกการเคลื่อนไหวของแขนและมือ เพื่อป้องกันข้อติดแข็งและการผิดรูป รวมถึงการฝึกกิจวัตรประจำวันอย่างการแต่งกายและรับประทานอาหารด้วยตนเอง การฝึกด้านการสื่อสารและการพูดก็เป็นส่วนสำคัญในการช่วยให้เด็กสามารถพัฒนาทักษะการใช้ภาษาและการแสดงออก
สุดท้าย การฟื้นฟูเด็กสมองพิการเป็นงานที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทีมสหสาขาวิชาชีพ รวมถึงการสนับสนุนจากครอบครัวเพื่อให้เด็กได้รับการดูแลและฟื้นฟูอย่างต่อเนื่อง
นอกจากนี้ ยังมีวิธีการรักษาทางกิจกรรมบำบัด และการแก้ไขการพูด โดยนักกายภาพบำบัด จะทำการตรวจประเมินพัฒนาการด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก และสติปัญญา การฝึกการดูดกลืน ความสามารถด้านภาษาและการพูด เมื่อทราบก็จะวางแผนการฝึก ผ่านการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น การแต่งกาย การรับประทานอาหารด้วยตนเอง หรือการฝึกการเคลื่อนไหวของแขนและมือ เพื่อป้องกันข้อติดแข็ง และการผิดรูปของข้อต่อ กระตุ้นการรับรู้ ประสาทสัมผัส การจัดระเบียบการรับรู้และตอบสนอง ความสามารถ ทางด้านภาษา และการพูด ฝึกแก้ไขการพูด เป็นต้น
โรงพยาบาลกายภาพบำบัด สไมล์ เป็นโรงพยาบาลเอกชนขนาดเล็ก บริการรับดูแล และ การรักษา การบำบัด การพยาบาลและการฟื้นฟูร่างกาย ผู้สูงอายุและผู้ป่วย โดยทีมสหวิชาชีพ พยาบาล ผู้ช่วยพยาบาลและนักกายภาพบำบัด ผ่านการรับรองมาตรฐานของกระทรวงสาธารสุข
เรารับอาสาดูแลคนที่ท่านรัก เพื่อแบ่งเบาภาระของท่าน โดยทีมงานมืออาชีพมากด้วยประสบการณ์ จากทีมงานสหวิชาชีพผู้ชำนาญการ และเราพร้อมให้บริการ ที่พักแก่ผู้สูงอายุ ผู้ป่วย ทั้งประจำและไป – กลับ รายวันและรายเดือน เช่น ผู้ป่วยอัมพฤกษ์ อัมพาต ผู้ป่วยเรื้อรัง ติดเตียง หรือต้องการพักฟื้น เน้นการฟื้นฟูและการบำบัด
Smile Physical Therapy Hospital โรงพยาบาลกายภาพบำบัดสไมล์ 87 หมู่9 ต.บ้านใหม่ อ.บางใหญ่ จ.นนทบุรี ประเทศไทย 11140
Tel : 099 914 1595 ( คุณแพรว )
Line : 082 978 5966
E-mail : [email protected]
Tiktok : @smilepthospital.com
YouTube : @user-je7ou7rm9b
FaceTBook : โรงพยาบาลกายภาพบำบัดสไมล์ (Smile Physical Therapy Hospital)