Facial palsy
(Facial palsy) โรคอัมพาตใบหน้า นั้นเกิดจากการทำงานที่ผิดปกติของเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7 อาจส่งผล ให้กล้ามเนื้อใบหน้านั้นอ่อนแรง หรือเป็นอัมพาตได้ โดยผลที่ตามมานั้นทำให้การควบคุม การทำงานของกล้ามเนื้อใบหน้า และการแสดงออกทางสีหน้า เช่น การยิ้ม การหลับตา การเคลื่อนไหวของหน้าผาก และการพูดสื่อสารที่เปลี่ยนแปลงไปจากปกติ หรือผู้ป่วยไม่สามารถสแดงออกทางสีหน้าได้ โดยอาการนี้สามารถเกิดขึ้นได้ทั้งแบบเฉียบพลัน และแบบค่อยเป็นค่อยไป มีแบบที่ทราบสาเหตุ และไม่ทราบสาเหตุ
โรคอัมพาตใบหน้า (Facial palsy) พยาธิสภาพของโรค
โรคอัมพาตใบหน้า
- ประเภท Upper Motor Neuron
เป็นพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นเหนือต่อกลุ่มเซลล์ประสาทของสมองเส้นที่ 7 ขึ้นไป (เหนือระดับ pons ขึ้นไป) จึงทำให้เส้นประสาทจากสมองใหญ่ที่ถูกส่งมาเลี้ยงกล้ามเนื้อของใบหน้า ในระดับที่ต่ำกว่าตาลงมา ของด้านตรงข้ามกับสมองส่วนที่ผิดปกติ โดยอาการแสดงทำให้เกิดอาการปากเบี้ยวด้านตรงกันข้าม แต่ยังคงปิดตาได้สนิท โดยสาเหตุเกิดจากโรคหลอดเลือดสมอง เนื้องอกในสมอง หรือการได้รับบาดเจ็บที่สมองเป็นต้น
- ประเภท Lower Motor Neuron
เป็นพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นอยู่ในระดับเส้นประสาทสมองเส้นที่ 7 ลงมา ผู้ป่วยจะมีอาการใบหน้าอัมพาต ครึ่งซีก (ซีกเดียวกับข้างที่มีพยาธิสภาพของเส้นประสาท) คือ ปิดตาข้างนั้นไม่สนิท และปากเบี้ยว เนื่องจากกระแสเส้นประสาทนี้ส่งไปเลี้ยงกล้ามเนื้อด้านเดียวกัน
สาเหตุการเกิดโรคอัมพาตใบหน้า
- ไม่ทราบสาเหตุของการเกิด (Idiopathic) / Bell’s palsy 70 %
เป็นสาเหตุที่พบได้มากและบ่อยที่สุด โดยอัตราการเกิดพบได้โดยประมาณ 15 – 53 คนต่อประชากร 100,000 คน ในประชากรทั่วโลก และสามารถพบได้มากที่สุดในช่วงอายุ 20 – 39 ปี ทั้งเพศชายและเพศหญิง
- อุบัติเหตุ (Trauma) 10 – 23 %
การได้รับบาดเจ็บที่ศีรษะ หรือเกิดอุบัติเหตุที่มีการแตกของกะโหลกศีรษะ หรือกระดูกบริเวณใบหน้า ซึ่งเป็นโครงสร้างที่อยู่ใกล้เคียงมากกับเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7 ส่งผลให้เส้นประสาทเกิดความเสียหายได้
- การอักเสบและการติดเชื้อ (Infection)5 – 7 %
มักจะเกิดขึ้นจากการติดเชื้อไวรัส โดยเชื้อที่มักจะพบได้มากที่สุดนั้นก็คือ เชื้อ Herpes simplex โดยเชื้อไวรัสจะทำให้เกิดการอักเสบ และบวมของเส้นประสาทสมองคู่ที่ 7 ส่งผลให้การนำสื่อของประสาทลดลง และจะเกิดการอัมพาตตามมาได้ ซึ่งเป็นพยาธิสภาพแบบ Lower Motor Neuron (LMN) เช่น อีสุกอีใส เริม งูสวัด หัดเยอรมัน เป็นต้น โดยการติดเชื้อที่ทำให้เกิดโรคอัมพาตใบหน้านี้ อาจจะเรียกว่า Bell’s palsy ได้เช่นกัน
- เนื้องอก (Neoplasia)2 – 5 %
โดยเฉพาะเนื้องอกที่เกิดบริเวณศีรษะและคอ เช่น เนื้องอกต่อมน้ำลาย (parotid malignancies) เนื้องอกเยื่อหุ้มสมอง (meningioma) เนื้องอกบนเส้นประสาท (acoustic neuromas) ถุงน้ำในสมอง (arachnoid cysts) เป็นต้น
ระดับความรุนแรงของโรคอัมพาตใบหน้า
จะถูกแบ่งออกเป็น 6 ระดับตามความรุนแรงดังนี้
| : ปกติ (ใบหน้าจะสามารถขยับได้ทุกส่วน ลักษณะริมฝีปากปกติ)
|| : สูญเสียการทำงานเล็กน้อย (ใบหน้ามีอาการอ่อนแรงเล็กน้อย และมีมุมปากไม่เท่ากันเล็กน้อย)
||| : สูญเสียการทำงานระดับปานกลาง ( ใบหน้าเบี้ยวชัดเจน แต่ไม่รุนแรง สามารถที่จะหลับตาให้สนิทได้ แต่จะต้องใช้ความพยายาม และมีมุมปากอ่อนแรงเล็กน้อย)
|V: สูญเสียการทำงานค่อนข้างมาก (ใบหน้าอ่อนแรงค่อนข้างชัดเจน ไม่สามารถปิดตาให้สนิทได้ และมีมุมปากตกอ่อนแรงอย่างชัดเจน)
V : สูญเสียการทำงานขั้นรุนแรง (ใบหน้าเบี้ยวเห็นได้ชัดเจน และมีมุมปากเบี้ยว ยกไม่ขึ้น)
V | : อัมพาตใบหน้า (ไม่สามารถขยับกล้ามเนื้อใบหน้าได้ และมีมุมปากเบี้ยวชัดเจน)
การวินิจฉัยทางการแพทย์
- การซักประวัติและการตรวจร่างกาย โดยดูการแสดงออกทางสีหน้า
- การตรวจวินิจฉัยกล้ามเนื้อด้วยไฟฟ้า (Nerve conduction study)
- การตรวจพิเศษเพิ่มเติมทางรังสีวิทยา เช่น CT scan, RI
- การตรวจห้องปฏิบัติการ (Laboratory tests) เช่น CBC, urinalysis, น้ำตาลในเลือด
วิธีการรักษาทางการแพทย์
- การรักษาโดยใช้ยา : ตามอาการและสาเหตุที่เกิดขึ้น เช่น การให้ยาสเตียรอยด์ หรือให้ยาฆ่าเชื้อไวรัส เพื่อลดอาการอักเสบ การบวม และเพิ่มจำนวนเลือดให้ไปเลี้ยงเส้นประสาท
- การรักษาด้วยการผ่าตัด : การผ่าตัดเพื่อรักษาโรคต้นเหตุ การผ่าตัด facial nerve decompression เป็นการผ่าตัดเปิดกระดูก และเปิดเยื่อหุ้ม facial nerve ออก เพื่อลดแรงกดดันของเส้นประสาทและหลอดเลือด ซึ่งจะไม่แนะนำในช่วงที่เป็นระยะเฉียบพลัน เพราะอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนได้
- การรักษาแบบประคับประคอง : การให้กำลังใจกับผู้ป่วย การป้องกันดวงตา หรือการสวมแว่นตาหรือการใช้ยาหยอดตา รวมไปถึงการฝังเข็มและการทำกายภาพบำบัด
ปัจจัยเสี่ยงที่จะทำให้เกิดโรคอัมพาตใบหน้า
- ผู้ที่มีคนในครอบครัวมีประวัติการเป็นโรคอัมพาตใบหน้า (กรรมพันธุ์)
- ผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูงเรื้อรัง
- ผู้ที่มีโรคอ้วน
- ผู้ที่มีภาวะเครียดสูง
วิธีการรักษาทางกายภาพบำบัด
- การออกกำลังกายกล้ามเนื้อบนใบหน้า
ช่วยให้เกิดการไหลเวียนของเลือดบริเวณใบหน้า ลดการดึงรั้งของกล้ามเนื้อใบหน้า และช่วยให้กล้ามเนื้อของใบหน้าผ่อนคลาย โดยเป็นวิธีที่ได้ผลดี สามารถทำได้จนกว่าอาการจะดีขึ้น ทำได้ง่าย ๆ และไม่มีค่าใช้จ่าย ซึ่งส่วนใหญ่จะแล้วแต่อาการของผู้ป่วย จะดีขึ้นภายใน 3 สัปดาห์ หลังจากได้รับการทำกายภาพบำบัด และอัตราการการฟื้นตัวอยู่ที่ร้อยละ 61 – 94
- การวางแผ่นประคบร้อน
ช่วยในการเพิ่มการไหลเวียนของโลหิต และลดความตึงตัวของกล้ามเนื้อใบหน้า โดยจะวางบริเวณใบหน้าด้านที่มีอาการประมาณ 15 – 20 นาที
- การนวดกล้ามเนื้อใบหน้า
ช่วยในการลดความตึงตัวของใบหน้า เนื่องจากผู้ป่วยจะมีอาการตึงตัวมากกว่าปกติ โดยใช้เวลานวดทั้งหมด ทั้งใบหน้าประมาณ 10 นาที แบ่งนวดในแต่ละส่วนเริ่มจากบนลงล่าง ตั้งแต่หน้าผาก เปลือกตา จมูก แก้ม เหนือริมฝีปาก ริมฝีปาก และคาง โดยจะนวดใบหน้าทั้งสองข้างเป็นวงกลม โดยใช้นิ้ว 3 นิ้ว ได้แก่ นิ้วชี้ นิ้วกลาง และนิ้วนาง โดยเริ่มจากจุดกึ่งกลางของใบหน้าแล้ววนออกมาทางด้านข้าง
- การกระตุ้นกล้ามเนื้อใบหน้าด้วยไฟฟ้า
ช่วยชะลอการฝ่อลีบของกล้ามเนื้อระหว่างการรอฟื้นตัวของเส้นประสาท โดยจะกระตุ้นให้เห็นการหดตัวของกล้ามเนื้อเล็กน้อย และควรกระตุ้นไฟฟ้า 5 ครั้ง/ สัปดาห์ เป็นเวลา 3 สัปดาห์ โดยมีข้อห้ามและข้อควรระวังในการทำคือ ผู้ป่วยที่มีอาการอักเสบของผิวหน้ามาก มีแผลเปิด การรับรู้ความรู้สึกลดลง และการมีการติดเชื้อที่แพร่โดยการสัมผัส
อาการอัมพาตใบหน้า เป็นอาการที่ไม่อันตรายถึงชีวิต แต่สามารถส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยได้ ทั้งในด้านของร่างกายและด้านจิตใจ และสังคม นอกจากนี้อาการนี้จะส่งผลให้ผู้ป่วยมีความเครียดและเป็นต้นเหตุของโรคซึมเศร้าได้ แต่การรักษาด้วยการกายภาพบำบัดเป็นวิธีการหนึ่งที่สามารถจะช่วยฟื้นฟูการทำงานของกล้ามเนื้อใบหน้า เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตองผู้ป่วยให้ดียิ่งขึ้น
โรงพยาบาลกายภาพบำบัด สไมล์ เป็นโรงพยาบาลเอกชนขนาดเล็ก บริการรับดูแล และ การรักษา การบำบัด การพยาบาลและการฟื้นฟูร่างกาย ผู้สูงอายุและผู้ป่วย โดยทีมสหวิชาชีพ พยาบาล ผู้ช่วยพยาบาลและนักกายภาพบำบัด ผ่านการรับรองมาตรฐานของกระทรวงสาธารสุข
เรารับอาสาดูแลคนที่ท่านรัก เพื่อแบ่งเบาภาระของท่าน โดยทีมงานมืออาชีพมากด้วยประสบการณ์ จากทีมงานสหวิชาชีพผู้ชำนาญการ และเราพร้อมให้บริการ ที่พักแก่ผู้สูงอายุ ผู้ป่วย ทั้งประจำและไป – กลับ รายวันและรายเดือน เช่น ผู้ป่วยอัมพฤกษ์ อัมพาต ผู้ป่วยเรื้อรัง ติดเตียง หรือต้องการพักฟื้น เน้นการฟื้นฟูและการบำบัด
Smile Physical Therapy Hospital โรงพยาบาลกายภาพบำบัดสไมล์ 87 หมู่9 ต.บ้านใหม่ อ.บางใหญ่ จ.นนทบุรี ประเทศไทย 11140
Tel : 099 914 1595 ( คุณแพรว )
Line : @smilehospital24
E-mail : [email protected]
Tiktok : @smilepthospital.com
YouTube : @user-je7ou7rm9b
FaceTBook : โรงพยาบาลกายภาพบำบัดสไมล์ (Smile Physical Therapy Hospital)